به گزارش کافه خبر قزوین؛تاثیر هوش مصنوعی در زندگی روزمره ما به قدری زیاد است که تقریباً همه ما در طول روز خود با آن سر و کار داریم. کاربرد هوش مصنوعی در زندگی ما به طور ویژه‌ای در حال افزایش است و در دهه گذشته، چت‌بات‌ها و هوش مصنوعی گفتگوکننده به سرعت به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی دیجیتال انسان‌ها تبدیل شده‌اند. این سیستم‌ها، که در ابتدا صرفاً برای ارائه اطلاعات و خدمات طراحی می‌شدند، اکنون نقش مهمی در حمایت روانی، آموزش و حتی شکل‌دهی به تعاملات اجتماعی انسان‌ها ایفا می‌کنند. اما پرسش اصلی این است که چرا انسان‌ها تمایل پیدا می‌کنند با موجودی مصنوعی «دوستی» کنند و این تعامل چه اثراتی بر روان و زندگی اجتماعی آن‌ها دارد؟ از این‌رو کافه خبر قزوین با آرزو یارکه سلخوری مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه ارتباطات گفتگویی ترتیب داده است که در ذیل میخوانید.

این مدرس دانشگاه استان قزوین با اشاره به اینکه افراد با چه انگیزه هایی از هوش مصنوعی و چت بات ها استفاده میکنند توضیح داد: انگیزه‌های انسانی برای تعامل با چت‌بات‌ها انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و نیاز به دیده شدن، شنیده شدن و تجربه تعامل مثبت دارند. بسیاری از افراد به دلیل اضطراب اجتماعی یا تجربه‌های تلخ در روابط انسانی، احساس راحتی بیشتری در تعامل با چت‌بات‌ها دارند، چرا که این موجودات دیجیتال قضاوت نمی‌کنند و همواره پاسخگو هستند. برای مثال، یک نوجوان خجالتی ممکن است در شبکه‌های اجتماعی یا با یک چت‌بات روانشناسی مثل Woebot یا Replika احساس امنیت بیشتری برای بیان احساسات خود داشته باشد، در حالی که بیان همین افکار به والدین یا دوستان واقعی ممکن است موجب اضطراب یا خجالت شود.

کارشناس حوزه ارتباطات استان قزوین افزود: همچنین پیش‌بینی‌پذیری و قابلیت دسترسی ۲۴ ساعته چت‌بات‌ها برای افراد مضطرب جذاب است. برخلاف انسان‌ها که ممکن است پاسخ‌دهی غیرقابل پیش‌بینی داشته باشند، چت‌بات‌ها همیشه آماده پاسخگویی هستند و الگوریتم‌هایشان می‌تواند بازخوردی سازگار و مداوم ارائه دهد.این ویژگی به ویژه برای سالمندان یا افراد منزوی که امکان تعامل اجتماعی محدود دارند، می‌تواند تجربه‌ای تسکین‌دهنده ایجاد کند.

این کارشناس حوزه ارتباطات استان قزوین در خصوص محدودیت‌ها و تفاوت‌های روابط انسانی و «دوستی» با هوش مصنوعی توضیح داد؟ رابطه با چت‌بات‌ها هرچند احساس صمیمیت موقت ایجاد می‌کند، اما تفاوت‌های اساسی با روابط انسانی دارد: بازخورد احساسی واقعی: انسان‌ها می‌توانند همدلی و پاسخ‌های عاطفی پیچیده ارائه دهند؛ هوش مصنوعی صرفاً الگوریتم‌هایی دارد که احساسات را شبیه‌سازی می‌کنند. مسئولیت و تعهد: روابط انسانی شامل مسئولیت‌های متقابل است، اما در روابط با AI مسئولیت اصلی با کاربر است.

وی اضافه کرد: هوش مصنوعی قابلیت رشد احساسی واقعی ندارد و تجربه‌های دو طرفه انسانی را نمی‌تواند جایگزین کند. مثلاً فردی که با یک چت‌بات درباره اضطراب خود گفتگو می‌کند، ممکن است احساس راحتی و آرامش لحظه‌ای پیدا کند، اما این گفت‌وگو نمی‌تواند جای تعامل واقعی با روانشناس یا دوستان صمیمی را بگیرد، زیرا بازخورد انسانی پیچیده‌تر و مبتنی بر تجربه‌های مشترک است.

این مدرس دانشگاه استان قزوین خاطرنشان کرد: جنبه‌های روانشناختی تعامل با چت‌بات‌ها چت‌بات‌های پیشرفته قادر به تحلیل زبان، لحن پیام و حتی سبک نوشتاری کاربر هستند و می‌توانند احساسات اولیه مانند خشم، غم، شادی یا اضطراب را تشخیص دهند. این توانایی باعث شده است که بسیاری از افراد، به ویژه در شرایط اضطراری یا بحران‌های کوتاه‌مدت، از چت‌بات‌ها به عنوان ابزار حمایتی استفاده کنند. اما وابستگی بیش از حد به چت‌بات‌ها می‌تواند اثرات منفی بر سلامت روان داشته باشد.

سلخوری یادآور شد: مکانیسم دوپامینی در مغز انسان، که با دریافت بازخورد مثبت فعال می‌شود، در مواجهه با پاسخ سریع و بدون قضاوت چت‌بات‌ها تحریک می‌شود و می‌تواند به نوعی وابستگی یا «اعتیاد دیجیتال» منجر شود. افرادی که بیش از حد به چت‌بات‌ها متکی شوند ممکن است تعاملات انسانی واقعی را محدود کرده و انزوای اجتماعی را تجربه کنند.

مدرس دانشگاه استان قزوین با اشاره به کاربردهای آموزشی و اطلاعاتی چت بات ها اثرات مثبت و منفی آن را بررسی کرد و افزود: کاربردهای آموزشی و اطلاعاتی چت‌بات‌هاچت‌بات‌ها علاوه بر پشتیبانی روانی، ابزارهایی قدرتمند برای آموزش و تحلیل رفتاری هستند: در آموزش، می‌توانند مهارت‌های زبانی، تمرین‌های گفت‌وگوی اجتماعی و شبیه‌سازی موقعیت‌های واقعی را ارائه دهند. مثلاً یک دانش‌آموز زبان انگلیسی می‌تواند با چت‌باتی شبیه‌سازی‌شده مکالمه کند و بازخورد فوری دریافت کند.

وی با اشاره به مشاوره روانشناسی از طریق چت بات ها بیان کرد: مشاوره روانشناسی، چت‌بات‌ها می‌توانند تمرین‌های مدیریت استرس، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و حمایت موقت در بحران‌ها ارائه دهند. در تحلیل داده‌های رفتاری، الگوهای تعامل کاربران را استخراج کرده و برای طراحی خدمات شخصی‌سازی‌شده و تحقیقات علمی مورد استفاده قرار دهند.

به گفته او، محدودیت‌های مهمی نیز وجود دارد؛ تشخیص دقیق بیماری‌های روانی بدون حضور متخصص انسانی ممکن نیست و استفاده از داده‌های شخصی بدون رضایت کامل می‌تواند خطرناک باشد.

کارشناس حوزه ارتباطات با اشاره به معایب اصلی چت بات ها یادآور شد: یکی از معایب اصلی تعامل با چت‌بات‌ها، وابستگی روانی و کاهش تعاملات انسانی واقعی است. وقتی افراد بیش از حد به چت‌بات‌ها تکیه می‌کنند، ممکن است به جای جستجوی حمایت از دوستان، خانواده یا روانشناس، تنها با هوش مصنوعی گفتگو کنند، که این می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی و کاهش مهارت‌های ارتباطی شود.

این فعال اجتماعی تصریح کرد: علاوه بر این، چت‌بات‌ها قادر به درک کامل احساسات پیچیده، همدلی واقعی یا بازخورد غیرقابل پیش‌بینی انسانی نیستند، بنابراین حمایت آن‌ها محدود و گاهی سطحی است. همچنین، جمع‌آوری و ذخیره اطلاعات شخصی کاربران بدون شفافیت کامل می‌تواند خطرات جدی حریم خصوصی ایجاد کند و سوءاستفاده از این داده‌ها محتمل است.

وی با اشاره به استفاده طولانی مدت از چت بات ها توضیح داد: استفاده طولانی‌مدت و مکرر از چت‌بات‌ها می‌تواند موجب عادت ذهنی شود، به طوری که مغز انسان به پاسخ‌های سریع و بدون قضاوت هوش مصنوعی عادت می‌کند و صبر و تحمل در مواجهه با پیچیدگی‌های روابط انسانی کاهش می‌یابد. این موضوع ممکن است منجر به کاهش مهارت‌های حل مسئله، تصمیم‌گیری اجتماعی و همدلی شود.

سلخوری تاکید کرد: همچنین، در مواردی که کاربر تجربه استرس یا بحران واقعی را دارد، چت‌بات‌ها نمی‌توانند جایگزین حمایت انسانی واقعی شوند و اتکای صرف به آن‌ها ممکن است مشکلات روانی را تشدید کند. بنابراین، تعامل با چت‌بات‌ها باید متوازن و مکمل روابط انسانی باشد تا اثرات منفی آن محدود شود.