به گزارش کافه خبر قزوین؛محسن آزموده فعال اجتماعی به مناسبت سالروز درگذشت علامه دهخدا می نویسد: آدم‌ها الکی بزرگ نمی‌شوند. علامه علی‌اکبر دهخدا را همه فارسی‌دان‌های علاقه‌مند به این زبان می‌شناسند. انصافا از برخی جهت‌ها کاری که او با بنیادگذاری لغتنامه عظیمش کرد، مشابه کار فردوسی بزرگ در شاهنامه است.

در این باره بزرگان زبان و ادبیات فارسی به درستی بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند. برای نمونه در سالی که گذشت کتاب ارزشمند دهخدا و لغت‌نامه پژوهش خانم مریم میرشمسی منتشر شد که در نوع خود اثری بسیار درخور و قابل‌توجه است. اگرچه معتقدم هنوز هم گفتنی و نوشتنی در این باره زیاد است و جا دارد که پژوهش‌های عمیق و دقیقی راجع به کار عظیم دهخدا در لغتنامه صورت بگیرد، مثلا از جنبه‌های زبان‌شناختی و ادبی و فرهنگی و اجتماعی و حتی فلسفی. همچنین است درباره زندگی استاد. جای یک تک‌نگاری مفصل و همه‌جانبه و صد‌البته انتقادی درباره علامه دهخدا سخت خالی است.

اما آنچه باعث شد تصمیم بگیرم به مناسبت هفتم اسفند، روز درگذشت علامه دهخدا چند خط بنویسم، وجه دیگری از کار و شخصیت فرهنگی اوست. باز لابد همه با چرند و پرند آشنا هستید، منظورم مجموعه مقالات و یادداشت‌های طنز سیاسی و اجتماعی او در هفته‌نامه صور‌اسرافیل است که در روزگار مشروطه با امضای دخو (دهخدا به لهجه قزوینی) منتشر می‌شد. من پیش‌تر مثل خیلی‌ها با این مقالات آشنا بودم و بعضی از آنها را جسته و گریخته، این طرف و آن طرف خوانده بودم.

اما تابستان امسال فرصتی دست داد و با جمعی از دوستان یک‌یک این مقالات را با دقت و از روی چاپ دکتر سید محمد دبیر سیاقی فقید خواندم. باور کنید که شگفت‌زده شدم و انگشت به دهان ماندم. انصافا آدم‌ها الکی بزرگ نمی‌شوند. پیشنهاد می‌کنم اگر دوست دارید یادداشت نوشتن یاد بگیرید، خواندن این مقالات را از دست ندهید.

من که خیلی غبطه خوردم چرا اینقدر دیر با این متن‌ها به‌طور جدی آشنا شدم. اگر هم می‌خواهید فارسی روان و شیرین و زیبا بخوانید، می‌توانید چرند و پرند بخوانید. قند پارسی که می‌گویند همین است، نه این نوشته‌های غلط غلوط و پر لکنت و خسته‌کننده و ملال‌انگیز. دهخدا با آن دانش گسترده و عمیق از ادبیات قدیم و جدید و عامیانه، زبان را مثل موم در دست دارد و به آن هر شکلی که می‌خواهد می‌دهد.

از اینها مهم‌تر دریافتم که هر چه تا پیش از آن به عنوان طنز جدید فارسی در مطبوعات و رسانه‌ها خوانده بودم، در مقایسه با طبع طنازانه دخو به قول جوان‌ترها شوخی بچگانه‌ای بیش نیست. طنز او در چرند و پرند از هر جهتی قابل توجه است، یعنی هم از نظر زبانی، هم از جهت تند و تیزی، هم از حیث ظرافت و نکته‌سنجی و هم از نظر بامزه بودن و شیرینی. خدا به سر شاهد است که هنوز با گذر بیش از صد سال از زمان نگارش، وقتی آنها را بخوانیم از ته دل می‌خندیم و ذکاوت و نکته‌سنجی او را ستایش می‌کنیم.

در کنار اینها ضروری است از شجاعت و صراحت دهخدا یاد کنم. بدون ذره‌ای اغراق معتقدم اگر دهخدا همین امروز بود، امکان انتشار یادداشت‌هایش در مطبوعات وجود نداشت و بعضی از آنها می‌توانست یک نشریه یا مجله را به تعطیلی بکشاند و برای نویسنده‌اش دردسر‌ساز شود.

مجموعه همه این ویژگی‌ها باعث شده دهخدا در ردیف طنازان بزرگ فارسی یعنی عبید زاکانی و ایرج‌میرزا قرار بگیرد. می‌خواستم برای حسن‌ختام این یادداشت کوتاه قسمتی از چرند و پرند را انتخاب کنم و به همین مناسبت باز به کتاب مراجعه کردم. هر جا را خواندم، خندیدم و لذت بردم اما نتوانستم یک قطعه خاص را انتخاب کنم، بس که همه قسمت‌ها خوب است. پیشنهاد می‌کنم خودتان بروید و بخوانید. بله، می‌خواستم بگویم آدم‌ها الکی بزرگ نمی‌شوند. یاد آر ز شمع مرده یار.